میراث آریا: در استان یزد که به حسینیه ایران شهرت دارد، در ماه محرم آیین‌های ویژه‌ای به مناسبت شهادت اباعبدالله الحسین (ع) برگزار می‌شود؛ آیین‌هایی که علاوه بر مردم سراسر کشور، گردشگران خارجی را نیز جذب خود کرده است.
یزدی‌ها به امام حسین (ع) علاقه مخصوصی دارند و ازاین‌رو هر محله و هر روستایی در یزد، حسینیه دارد.
نام‌گذاری یزد به حسینیه ایران بر سه اصل قدمت، کثرت و ویژگی سبک خاص عزاداری استوار است، قدمت؛ از آن رو که ارادت مردم یزد به آل‌الله به ویژه حضرت اباعبدالله (ع) سده‌های طولانی است که برقرار است چنانچه هم‌اکنون در یزد، مجالس، آیین‌ها و روضه‌هایی است که عمرشان بیش از ۴۵۰ سال است.
در استان یزد قبل از ماه محرم با سیاه‌پوش کردن هر کوی و برزن، برافراشتن پرچم‌ها و بیرق سیاه به یاد مظلومیت امام حسین (ع) و خاندانش در کوچه‌ها و خیابان از روزهای قبل محرم نمایان و شهر به استقبال محرم می‌رود.
یکی از آیین‌هایی که به مناسبت ماه محرم در استان یزد برگزار می‌شود، آیین پوش کشی حسینیه چرخاب اردکان است که با توجه به فرارسیدن ماه محرم و ثبت این آیین در فهرست میراث ناملموس کشور، در اینجا به‌اختصار به معرفی این آیین می‌پردازیم:
پوش پارچه‌ای محکم با الیاف پنبه‌ای و مزین به نقوش و تصاویری از واقعه کربلا و نمادی از خیمه‌گاه حسینی است که بر روی تکایا و حسینیه‌ها برپا می‌شود تا عزاداران در محیطی به‌دوراز هیاهوی روزمره زندگی، مصون از گرما و تابش شدید کویر یا سرمای سخت آن عزای حسینی را برپا دارند.
پوش معمولاً در روز دوم ماه محرم برافراشته می‌شود، زیرا روایت است امام حسین (ع) در روز دوم ماه محرم وارد صحرای کربلا شدند و خیمه‌های خود را برپا کردند.
بالا کشیدن چادرها هرساله در روز دوم ماه محرم طی مراسمی سنتی با حضور مردم محله انجام می‌شود که به اصطلاح پوش بالاکنی می‌گویند.
این آیین در گستره شهرستان اردکان مخصوصاً بخش مرکزی فعال و پویا است و یکی از آیین‌های تاریخی و پراهمیت در ایام ماه محرم اردکان مخصوصاً محله چرخاب است.
آیین پوش‌کشی در حسینیه محله تاریخی چرخاب اردکان با چاوشی خوانی، مداحی و سینه‌زنی و نیز با آذین بندی نخل حسینیه همراه است که از این طریق عموم مردم را برای برپایی خیمه امام حسین (ع) دعوت می‌کنند که با همدلی و همکاری مردم محله انجام می‌پذیرد.
آیین پوش‌کشی یا به اصطلاح پوش بالاکنی حسینیه چرخاب اردکان یکی از آیین‌های سنتی و منحصربه‌فرد است که با قدمتی قریب به ۱۲۰ سال به اواخر قاجار برمی‌گردد.
چاوشی خوان ها از ابتدا تا پایان مراسم مشغول خواندن اشعار، ختم صلوات و ذکر مداحی هستند.
بارالها نشود لال به هنگام ممات / هر زبانی که فرستد به محمد صلوات
بار ها گفت محمد که علی جان من است / هم جان علی و نام محمد صلوات
ذکر ما این است دائم الاوقات / به شاه نجف میر عرب مرتضی علی صلوات
پس از بالا رفتن پوش اهالی محل و یاری کنندگان در آیین پوش بالاکنی، همه در زیر پوش و در مقابل بابای حسینیه جمع می‌شوند و همراه با ذاکرین به خواندن اشعار و ذکرهای قدیمی و سینه‌زنی می‌پردازند.
افتخار ما بود نام نکویت یا حسین / آبروی ما بود از آبرویت یا حسین
هر دو عالم محو یک‌رکعت نماز عشق تو / اشک چشم فاطمه آب وضویت یا حسین
با نوایی دلکش یا لیتنا کنت معک / سبز پوشان فلک در گفتگویت یا حسین
یا حسین و یا حسین / یا حسین و یا حسین
هم‌زمان با آماده سازی پوش و پوش بالاکنی، گروهی به آذین بندی نخل می‌پردازند که این امر خود مراسم خاصی دارد. نخل با تعداد زیادی خنجر و درخت سرو (نماد امام حسین و حضرت عباس) و تعدادی شیر شمشیر به دست که همان نماد شیر و خورشید هستند، تزئین می‌شود. درخت سرو در وسط نخل قرار می‌گیرد و خنجرها درحالی‌که سرو را نشانه رفته‌اند، روی نخل که از قبل با نخ چله‌کشی شده نصب می‌شوند. (در قدیم برای تهیه نخ، گروه نخل بند دسته‌جمعی به در خانه‌های محل می‌رفتند و از آنجایی که در اکثر خانه‌ها قالی‌بافی و کار بافی رواج داشت، از صاحب‌خانه طلب نخ می‌کردند.)
روند نخل بندی دارای موقوفه هست که واقف موظف است برای نخل بند ها ارده‌شیره تهیه کند برای صبحانه که به ارده‌شیره زیر نخل معروف است. یعنی نخل بند ها باید همان‌جا زیر نخل بخورند.
منحصربه‌فرد بودن پوش، قدمت و زیبایی آن و برپایی آیین سنتی پوش بالاکنی چرخاب همراه با آیین‌های دیگر و نیز حضور ساکنین جدید و نیز مهم‌تر از آن اهالی قدیم محله که در این روز برای برپایی مراسم از شهرهای مختلف حضور به هم می‌رسانند، حائز اهمیت است.
لازم به ذکر است پوش حسینیه چرخاب به عنوان اثر منقول فرهنگی _تاریخی به شماره ۶۳۰۵۷ در تیرماه سال ۱۴۰۰ به ثبت رسیده است.
حسینیه چرخاب یکی از حسینیه‌های تاریخی شهرستان اردکان از دوران قاجار است که در بافت تاریخی محله چرخاب شهر اردکان واقع‌شده است.
مراسم‌هایی که در ایام ماه محرم در حسینیه چرخاب برگزار می‌شود همان مراسم‌های سنتی گذشته است که امروز هم به همان سبک برپا می‌شود. ازجمله مراسم پوشی کشی، روضه‌خوانی و پامنبری خوانی.
قبل از اهدای پوش به حسینیه، این آیین هرساله در خانه شخصی مجدالعلما برگزار می‌شده و بعد از اهدای پوش به حسینیه، هرساله در حسینیه چرخاب اردکان برگزار می‌شود.
پوش بالاکشی در چرخاب با چاوشی خوانی و ختم صلوات همراه است. برای بالابردن پوش یا همان چادر حسینیه، همه‌ساله اهالی محل، هم ساکنین کنونی و هم ساکنین قدیم محله در حسینیه حاضر می‌شوند تا با کمک هم خیمه و مراسم عزاداری حضرت امام حسین (ع) را برپا کنند و هر کس بنا به حاجتش کاری انجام می‌دهد. یکی اسپند و کندر دود می‌کند، یکی نقل و شکلات بر سرپوش می‌ریزد تا متبرک شود، یکی چاوشی می‌خواند، یکی چای می‌دهد و گروهی مشغول آذین بندی نخل حسینیه هستند. همه یکرنگ و یکدل می‌آیند تا حماسه حسین را زنده کنند و بابای هیئت که میکروفن به دست با همه حرف میزند و مراسم را مدیریت می‌کند و تذکرهای لازم را به همه گروه‌های برپایی پوش می‌دهد تا اینکه مراسم منظم و مرتب و آن گونه در شأن امام است سنگین و زیبا برگزار شود.
در برخی از حسینیه‌های یزد و اصفهان این آیین با تفاوت‌های جزئی برگزار می‌شود، حسینیه فهادان و کوچه بیوک در یزد ازجمله مکان‌هایی هستند که این آیین در آن‌ها برپا می‌شود.
آیین پوش بالا کنی حسینیه چرخاب اردکان به شماره ۲۴۶۹ در سال ۱۴۰۰ در فهرست ملی میراثفرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
گزارش از نجمه میثاق، کارشناس روابط عمومی اداره‌کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یزد
انتهای پیام/
نظر شما